Play it again, Bob.
Είδαμε τον Μπομπ Ντύλαν στο Μιλάνο και καταλάβαμε γιατί αυτή η Περιοδεία Δεν Τελειώνει Ποτέ. Επειδή κανείς δεν το θέλει.
Εντάξει, οι καιροί αλλάζουν. Το κινητό σου λέει τα ζώδια , και μπορούν να ξέρουν τα πάντα για σένα με ένα μικρό ανεπαίσθητο κλικ – εντάξει οι καιροί έχουν αλλάξει πολύ. Να σου πω κάτι όμως; Και ο Μπομπ Ντύλαν άλλαξε. Ο μίστερ The Times They are A Changing. Όχι ο ίδιος. Άλλαξε όλα τα άλλα. Μακάρι να ήσασταν εκεί ,ή να ήταν ο Μπομπ εδώ. Τέλοσπάντων. Πήγα στο Μιλάνο και τον είδα.
Θα ένοιωθα χάλια αν δεν. Εννοώ πραγματικά χάλια. Γιατί είναι ωραίο να βρίσκεις μια θέση σε αυτό που έχει βαφτίσει Never Ending Tour- Περιοδεία που ποτέ δεν τελειώνει. Γι΄ αυτό μ΄ αρέσει ο ποιητής. Γιατί φέρνει τα πράγματα στα μέτρα του. Και διαλύει και το πολύ σπαστικό «πως όλα τα ωραία κάποτε τελειώνουν». Ανοησίες.
Κάνει ζέστη. Η Ίντερ παίρνει πρωτάθλημα , η Μίλαν κερδίζει το εισιτήριο στον τελικό του champions league, η Μόντε Ναπολεόνε ψήνεται κάτω από το χτύπο τουριστικών τακουνιών. Η πόλη της πολυτέλειας και της μόδας, του εφήμερου και της κατανάλωσης υποδέχεται το αντίθετό της- μια αιώνια αξία του ροκ. Ξέρεις στ΄ αλήθεια πόσο κάνει ένα μαντήλι για το λαιμό, στη via spiga – δε λέω γιατί μας διαβάζουν άνθρωποι του μεροκάματου . Ο Ντίλαν, πάντως, τη μόδα, δεν την περιφρόνησε ποτέ, αλλά αυτό ας το αφήσουμε για αργότερα.
Έχω στο μεταξύ υποψιαστεί πως μαζί ταξιδεύουν Έλληνες φαν του Ντύλαν , οι οποίοι γενικά, φαν του Ντύλαν ,πήραν τους δρόμους να τον δουν άλλοι στο Άμστερνταμ , άλλοι στο Λονδίνο, άλλοι στο Βερολίνο- κάποιοι αρκετοί στο Τορίνο, που κέρδισαν το εισιτήριό τους σε διαγωνισμό. Ο «Τamboyrine Man” αλωνίζει την Ευρώπη.
Στο Μιλάνο, δεν θα δεις πουθενά αφίσα με τον άνθρωπό μας. Εγώ, δεν είδα αν και κυκλοφόρησα αρκετά. Πέτυχα μια Μπιγιονσέ , τον Ντύλαν όχι. Έτσι είναι εκεί, δεν το κάνουν θέμα. Τα εισιτήρια για τη συναυλία στο Datch Forum είχαν εξαντληθεί. Ένα επιβλητικό sold out δέσποζε στα σάιτ. Αν και από ό,τι διαπίστωσα μετά, το sold οut ήταν μάλλον σχετικό. Μια χαρά χώραγε και άλλος κόσμος ,και άνετα μπορούσε να κάνει τις βόλτες του στην αρένα και τα ψώνια του και όλα αυτά για τα οποία θα σας πω.
Πήρα το τρένο, διέσχισα το υπόγειο Μιλάνο έφτασα σταθμό Φαμαγκόστα . Πολύ από αυτόν δεν είδα , γιατί σκέφτηκα, ας ακολουθήσω το πλήθος που –δεν υπάρχει αμφιβολία, είναι φαν και ξέρουν που πάνε. Ήξεραν. Στο λεωφορείο πήγαιναν, που θα μας πήγαινε στο Datch Forum και μπροστά στην πόρτα του Ιταλός εισπράκτορας (θυμάστε το είδος; ) έκοβε εισιτήρια. Με επιστροφή είπα, αλλά μια παρέα από κορίτσια και αγόρια δίπλα μου που ήταν από το Ισραήλ, όπως άκουσα που έλεγαν σε άλλους, πήραν εισιτήρια μόνο πήγαινε όχι έλα- και αποδείχτηκε πως δίκιο είχαν γιατί στην επιστροφή μέσα στον πανικό κανείς δεν μας ζήτησε εισιτήριο. Κάποια στιγμή ελπίζω να ξεπεράσω και εγώ τις ενοχές μου.
Εκεί μέσα στον κόσμο, λοιπόν, είδα έναν πατέρα που είχε πάρει το μικρό του- να ήταν δέκα χρονών και πολύ λέω- και τον πήγαινε να δει το θείο Μπομπ και ο μικρός έδειχνε πως το χαιρόταν . Τι να του είχε πει ο πατέρας για τον Μπομπ , ίσως πως είναι ένας παράξενος καουμπόη που άλλαξε τον κόσμο με μια κιθάρα και μια φυσαρμόνικα αλλά τα παιδιά σήμερα στην εποχή του Χάρι Πότερ θα θέλουν κάτι πιο εντυπωσιακό φαντάζομαι.
Και αυτό ακριβώς είναι το μυστήριο. Τώρα που όλα προσφέρονται extra large με φαντεζί συσκευασία, φωτάκια , κορδέλες, λεζάντες και πυροτεχνήματα, ο Ντίλαν (που ουδεμία σχέση έχει με τα παραπάνω) ανανεώνει διαρκώς το κοινό του. Γιατί το μεγάλο κομμάτι του κοινού –έχω να καταθέσω – ήταν 20άρηδες και κάτι, επειδή προφανώς αυτός ο 65χρονος εκεί πάνω στη σκηνή είναι περίπτωση. Είναι από άλλο πλανήτη. Των αληθινών ρόκερ-ποιητών ή αυτών που, τελικά , θα τρελάνουν τον κόσμο. Να’ ναι καλά ο άνθρωπος, από όπου και αν είναι.
Ο οποίος άνθρωπος , Μπομπ Ντίλαν γίνεται 67 στις 24 Μαϊου ,να ζήσει- βγήκε στη σκηνή στις 9 ακριβώς που έλεγε πως άρχιζε η συναυλία. Μαύρο κοστουμάκι, σένιο, με τα σιρίτια και καπέλο λευκό, που δεν βγήκε από το κεφάλι του στιγμή. Ο Μπομπ στην ηλεκτρική κιθάρα, οι μουσικοί του, ντυμένοι με ανοιχτόχρωμα κοστούμια και μαύρα καπέλα σαν φωτογραφία από το άλμπουμ του παππού τότε που έπαιζε με την κομπανία του στην Άγρια Δύση. Αν ζούσε ο Χανκ Γουϊλιαμς θα ήταν περήφανος.
Είμαι στην κερκίδα απέναντι από τη σκηνή, βλέπω δηλαδή όλο το σκηνικό αλλά από απόσταση. Το Cat’s In The Well είναι τόσο ηλεκτρισμένο που δεν υπολογίζεις, πάντως, καμιά απόσταση. Όμως σκοπεύω σε λίγο να κατέβω μπροστά. Δεν είμαστε για αποστάσεις τώρα. Ο μαέστρος συνεχίζει απνευστί με το It ain’ t me, Babe και περνάει στα μπλουζ του Just Like Tom Thumb’s Blues και στο κλασικό It’ s Alright, Ma (I’ m Only Bleeding) και βρίσκομαι ήδη στην αρένα και ο Μπομπ πολύ πιο κοντά μου πια. Και αυτό που λένε πως και οι θρύλοι είναι από κοντά κανονικοί άνθρωποι, έτσι πρέπει να είναι, για τον Ντύλαν όμως δεν βάζω το χέρι μου στη φωτιά- οικεία παράξενος μου φάνηκε- ως γνωστό the answer my friend is blowing in the wind. Ναι, στον αέρα.
Όταν πας σε μια συναυλία του Ντίλαν είσαι προετοιμασμένος για μερικά πράγματα –για τους «φρέσκους» προτείνω μια σειρά από Ντυλανο-οδηγίες. Μία από αυτές είναι : μην παραξενευτείς αν δεν αναγνωρίζεις τα τραγούδια. Μπορεί να είναι από τα παλιά, τα κλασικά του και να ψάχνεις ποιο καινούργιο είναι. Έτσι είναι ο Μπομπ, μπαίνει μέσα στο τραγούδι και κάνει ό,τι θέλει. Καμιά φορά δεν μπαίνει καν στον κόπο να το τραγουδήσει. Δικαίωμά του. Το άλλο που πρέπει να ξέρεις για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις και hard feelings είναι πως ο Μπομπ δεν συνηθίζει να απευθύνεται στο κοινό. Δεν πιάνει κουβέντα- δεν ρωτάει αν «περνάτε καλά» ή «μήπως κουραστήκατε και θέλετε να πάτε σπίτι», δεν ζητάει να τραγουδήσετε μαζί του , ίσως αν δει κάπου να έχει πιάσει φωτιά να το πει ,αλλά για άλλους λόγους όχι. Ούτε στο Μιλάνο μας ρώτησε τίποτε. Παρουσίασε απλά τους μουσικούς του έναν- έναν –τους έξοχους κυρίους Ντένι Φρίμαν ,κιθάρα, Στου Κίμπολ ρυθμική κιθάρα, Τόνι Γκάρνιερ μπάσο , Τζορτζ Ρισάιλ ντραμς και Ντόνι Χίρον μπάντζο ,βιολί-έγχορδα, με
με τον τόπο καταγωγής τους, Νάσβιλ, Νέα Ορλεάνη, Μέμφις,- Όμως τα υπόλοιπα δεν ήταν τόσο συνηθισμένα. Γιατί ο Μπομπ ήταν πολύ πιο κινητικός ,στα πέρα δώθε μεταξύ κιθάρας ,πλήκτρων και φυσαρμόνικας και επιπλέον τραγουδούσε (και αυτό δεν είναι δεδομένο- δεδομένο είναι το μουρμούρισμα των στίχων πάνω στη μουσική) και μάλιστα δυνατά και καθαρά, ώστε να καταλαβαίνεις και τα τραγούδια και τα λόγια. Την ίδια έκφραση απορίας και θαυμασμού είδα και στα πρόσωπα των γύρω. Ω ναι. Ο Μπομπ είχε κέφια.
Ο Μπομπ Ντύλαν του 21ου αιώνα είναι άλλος άνθρωπος. Μην προσπαθείς όμως να τον προσδιορίσεις. Θα αντισταθεί και εσύ θα έχεις πέσει έξω. Λάθος κίνηση. Ζονγκ!
Στο αλά Ελβις Rollin’ an Tumbin’ είχε περάσει στα πλήκτρα, ενώ ο τόπος βούιζε από slide και ακουστική κιθάρα , βιολί ,μαντολίνο και κάντρι-φολκ-ροκ-μα μπλουζ επίσης .Τί ξέχασα; Ροκ. Bάλτε και αυτό μέσα.
Η έννοια του παλιού έχει λιώσει κάτω από τις μυτερές του μπότες. Για αυτό όλοι εκείνοι που κάνουν τους προχωρημένους και έχουν ,λένε, ξεπεράσει τον Ντίλαν, φοβάμαι, είναι απλά αδιάβαστοι. Τι να εξηγώ τώρα. Ο Γκρέιλ Μάρκους ,που είναι από τους πιο σπουδαίους στα ροκ γραψίματα –έγραφε παλιά στο Rolling Stone και στο Interview σήμερα- όταν τον ρώτησαν τη γνώμη του για τους ροκ μουσικούς μιας κάποιας ηλικίας είπε πάνω κάτω το εξής: «Εξαρτάται. Αν κάποιος είναι μεγάλος και μπορεί να έχει λείψει για λίγο, αλλά συνεχίζει να γράφει εξαιρετικά τραγούδια, που θέτουν νέα ερωτήματα, και ανοίγουν νέους δρόμους που δεν έχουν ακόμη εξερευνηθεί από τον ίδιο ή από άλλους- που είναι ακριβώς αυτό που κάνει ο Μπομπ Ντύλαν-τότε είναι υπέροχο.»
Το Modern Times, που για μένα και άλλους πολλούς ήταν άλμπουμ της χρονιάς πέρσι –το ετίμησε δεόντως ο αξιότιμος Μπομπ και με τα Spirit On The Water σαν αληθινός κρούνερ και το στίχο: “sometimes I wonder why you cant treat me right/You do good all day and then you do wrong all night”, το When The Deal Goes Down, το αφηγηματικό Nettie Moore, το Thunder On the Mountain. Λίγο πριν το τέλος , είπε το Highway 61 Revisitedκαι Like A Rolling Stone και έγινε ένας πανικός ασύλληπτος εκεί μέσα. Μπύρες έφυγαν στον αέρα , και κάτι παιδιά άρχισαν να χορεύουν γύρω από μια αόρατη φωτιά. Κοίταξα το κινητό μου –έπαιζε κοντά δυο ώρες. Και να δεις, είπα, που θα ξαναβγεί. Και ξαναβγήκε –γιατί τι είναι η ζωή, αν δεν περνάς καλά- Thunder On The Mountain και Αll Along The Watchtower.
‘Εχω την αίσθηση – μπορεί και να κάνω λάθος- πως η συναυλία δεν τελειώνει , αλλά συνεχίζεται κάπου αλλού και πρέπει να πας και στην επόμενη και μετά στην άλλη – και καλά θα κάνεις να βγάζεις πολλά λεφτά για να μπορείς να πηγαίνεις παντού. Είναι never ending tour, δεν είναι παίξε γέλασε.
Οι Έλληνες φαν έχουν και αυτοί ενθουσιαστεί. «Μ’ άρεσε πολύ. Η φωνή του, η εμφάνιση του, η μπάντα, οι ενορχηστρώσεις. Με ξάφνιασε που ήταν πιο κινητικός από ό,τι περίμενα.» μου λέει ο Δημήτρης Παπάς. Ενθουσιασμένος ο … «ήταν σπουδαίος –τι να λέμε. Θα πήγαινα ως την άκρη του κόσμου να τον δω». Το ίδιο και ο Γιάννης Παπαδόπουλος … ‘ίσως έπρεπε να είχε πει λίγο περισσότερα από τα παλιά.» λέει . Ισως.
Όπως και να’ έχει εκείνη τη στιγμή ,που τελειώνει η συναυλία, θεωρώ πρέπον να σπεύσω να προμηθευτώ το τι-σερτ του Μπομπ, που θα ανανεώσει τη ροκ –σικ γκαρνταρόμπα μου, αν και ποσώς με ενδιαφέρει γι’ αυτό- θέλω το τι-σερτ οπωσδήποτε .Το θέλουν όμως και όλοι οι άλλοι στο Φόρουμ και τρέχουν όλοι να ψωνίσουν – είμαστε και στο Μιλάνο και ο ιός της κατανάλωσης επηρεάζει και τα πιο αθώα πνεύματα. Περιμένω να έρθει η σειρά μου ,μπαίνουν άλλοι μπροστά, είμαι μάλλον αόρατη γιατί δε με βλέπουν, περνάει ώρα, κι άλλος κόσμος- ο Μπομπ αν από κάπου με είχε δει θα είχε ,εκεί στο άψε- σβήσε, γράψει τη «Μπαλάντα του τι –σερτ που αργούσε να ‘ρθεί» Ήρθε τελικά. Το βρήκα σε small που ήθελα και σε κόκκινο χρώμα.
Dylan to know
Γεννήθηκε ως Ρόμπερτ Αλεν Ζίμερμαν στις 24 Μαϊου 1941, στο Ντούλουθ
Πήρε το όνομα Ντύλαν , από τον αγαπημένο του ποιητή Ντύλαν Τόμας, και ξεκίνησε να παίζει μουσική από το Πανεπιστήμιο της Μινεζότα
Το 1960 ξεκίνησε το ταξίδι του στην Αμερική τραγουδώντας φολκ
Το 1961 έφτασε στη Νέα Υόρκη να συναντήσει τον Γούντι Γκάθρι ,υπέγραψε συμβόλαιο με την Columbia.
To 1963 βγάζει το άλμπουμ του Free wheelin, με το Blowing In The Wind και στα 60ς παίρνει μέρος σε πολλές συναυλίες διαμαρτυρίας.
Το 1965 στο Νιούπορτ βάζει ηλεκτρισμό στην φολκ ,αλλάζει τα μουσικά δεδομένα και εξοργίζει πολλούς θαυμαστές του.
Το 1988 μετά από πολλά τραγούδια και συναυλίες, έγινε μέλος του Rock N Roll Hall Of Fame
Παντρεύτηκε δύο φορές, είναι πατέρας έξι παιδιών
Το Modern Times είναι το καινούργιο του άλμπουμ.
Έχει μία εβδομαδιαία εκπομπή , Theme Time Radio Hour, στον XM Satellite Radio- μερικά από τα θέματά του τραγούδια για τον καιρό, τα αυτοκίνητα, τις μητέρες, τα διαζύγια κλπ
Στην Αθήνα ο Μπομπ Ντύλαν εμφανίστηκε δυο φορές, στις 28 Ιουνίου του 1989 στο γήπεδο του Παναθηναϊκού και στις 22, 23/6 του 1993 στον Λυκαβηττό. Οι Έλληνες φαν παραμένουν πιστοί και διατηρούν το ενημερωμένο σάιτ τους www.bobdylan.gr
